Ο άνθρωπος, από πολύ νωρίς, όπως προκύπτει από ιστορικές αναφορές, βρέθηκε αντιμέτωπος με το τραύμα, και ειδικά με το κάταγμα, και οδηγήθηκε στην επινόηση διαφόρων τρόπων αντιμετώπισής τους, ανάλογα με τις δυνατότητες και το γνωσιακό επίπεδο που κατείχε τη δεδομένη ιστορική στιγμή.
Έχουν καταγραφεί αναφορές για Aζτέκους ιατρούς του 16ου αιώνα, που χρησιμοποιούσαν ξύλινες ράβδους μέσα στον αυλότων οστών για την αντιμετώπιση ψευδαρθρώσεων, καθώς και αναφορές του 18ου αιώνα (Gluck) για τη χρήση ενδομυελικού ήλου από ελεφαντόδοντο, με οπές στις άκρες, δια των οποίων μπορούσαν να περάσουν βελόνες (interlocking pins) από ελεφαντοστό.
Αν και καταγράφονται διάφορες προσπάθειες, που θεωρούνται ως προπομποί της ενδομυελικής ήλωσης από εμπνευσμένους επιστήμονες (Senn, Delbet, Royal-Whitman, Smith-Petersen, Nikolaysen, Delbet, Lambotte, Hey Groves, Rush, Lambrinudi, Watson jones, Danis), κοινά παραδεκτό είναι το γεγονός ότι θεμελιωτής της ενδομυελικής ήλωσης, στη σύγχρονή της μορφή, είναι ο Γερμανός Gerhard Kuntscher (Zwickau, 1900-1972). Σε ηλικία 40 ετών, δημοσιεύει τις απόψεις του για την ενδομυελική ήλωση και θέτει τις βασικές αρχές της τεχνικής:
- Κλειστή ανάταξη του κατάγματος
- Σταθερή εσωτερική οστεοσύνθεση
- Ταχεία φόρτιση του σκέλους
Ο αρχικός του σχεδιασμός στηριζόταν στην απόλυτη εφαρμογή του ήλου στο οστούν (ήλος Kuntscher), ο οποίος είχε σχήμα V και στη συνέχεια, έπειτα από μελέτες του ίδιου, μετεξελίχθηκε σε αυλοφόρο ήλο τριφυλλοειδούς διατομής, με οπίσθια επιμήκη εντομή. Θεμελιώδης προϋπόθεση για την ενδοαυλική εφαρμογή του ήλου αποτελούσε ο γλυφανισμός του οστού. Αν και επινόησε τον ασφαλιζόμενο ήλο, με σκοπό τη βελτίωση της σταθερότητας στην εστία του κατάγματος, δεν πρόλαβε να τον κατασκευάσει.
Αν και αρχικά, οι απόψεις του δεν έτυχαν αποδοχής από την επιστημονική κοινότητα, με βάση τις εμβιομηχανικές κυρίως γνώσεις της εποχής, η ενδομυελική ήλωση αποτελεί στη σύγχρονη ορθοπαιδική χειρουργική, το χρυσό κανόνα στην αντιμετώπιση των καταγμάτων των μακρών αυλοφόρων οστών, εφόσον χρησιμοποιείται με βάση τις ενδείξεις σε κάθε περίπτωση.
Είναι γεγονός ότι, από τα τέλη της δεκαετίας του ’60, η εξέλιξη και η βελτίωση στους ενισχυτές εικόνας (C-arm) έδωσαν τη δυνατότητα για την ευρεία χρήση των ασφαλιζόμενων ήλων.
Έχοντας υπόψη τα στάδια διαδικασίας πώρωσης ενός κατάγματος, δηλαδή από τη δημιουργία του αιματώματος, την έναρξη της φλεγμωνώδους διεργασίας από τον οργανισμό, την εμφάνιση του κοκκιωματώδους ιστού, την εξέλιξή του στον προσωρινό μαλακό πώρο, τη μετατροπή του σε σκληρό πώρο και εντέλει την οστική ανακατασκευή, αντιλαμβανόμαστε επαρκώς ότι τα κύρια χαρακτηριστικά της ενδομυελικής ήλωσης (βιολογική και ελαστική οστεοσύνθεση, εσωτερική ναρθηκοποίηση) συντελούν στη δημιουργία και ωρίμανση του οστικού πώρου και, επιπλέον, στην ταχύτερη φόρτιση και κίνηση του σκέλους.
Όσον αφορά στη χειρουργική, η ενδομυελική ήλωση είναι διαδικασία μικρής επεμβατικότητας, βιολογικά «φιλική» και αποτελεί σύστημα οστεοσύνθεσης καταμερισμού των φορτίων.
Όσον αφορά στην εμβιομηχανική, οι ενδομυελικοί ήλοι παρέχουν σχετική και όχι απόλυτη σταθερότητα, επιτρέπουν μικρο-κίνηση στην εστία του κατάγματος και προάγουν τη δευτερογενή πώρωση. Οι μηχανικές ιδιότητες των ήλων (διάμετρος, πάχος τοιχώματος, εγκάρσια διατομή, υλικό κατασκευής) αποτελούν αντικείμενο συνεχούς βελτίωσης, προς την επίτευξη καλύτερων αποτελεσμάτων.
Η διαδικασία του γλυφανισμού, αν και διαταράσσει την ενδοοστική αιμάτωση του οστού, συντελεί στην αύξηση της περιοστικής αιμάτωσης και τα προϊόντα του γλυφανισμού αποτελούν εξαιρετικό βιολογικό υπόστρωμα για την ευόδωση της πώρωσης.
Διακρίνονται δύο τύποι ήλωσης (δυναμική και στατική), ανάλογα με την ασφάλιση του ενός ή και των δυο άκρων του ήλου (κεντρικού ή περιφερικού), καθώς επίσης και τη χρήση ή όχι γλυφανισμού.
Η συνεχής εξέλιξη των τεχνικών χαρακτηριστικών στο σχεδιασμό των ήλων (επιμήκης καμπυλότητα, αυλοφόροι, ασφαλιζόμενοι) καθώς και στις εργαλειοσειρές (εύκαμπτα reamers, οξύαιχμα καιαυλοφόρα για μείωση της ενδοαυλικής πίεσης) που χρησιμοποιούνται, οδηγούν σε βελτιούμενα αποτελέσματα, όσον αφορά στην ασφάλεια της εφαρμογής των ηλώσεων, καθώς επίσης και στη χρήση τους και σε άλλες περιπτώσεις της ορθοπεδικής, πέραν της τραυματολογίας.
Έτσι, πλέον, στη σημερινή εποχή, στις ενδείξεις για τη χρήση της ενδομυελικής ήλωσης, περιλαμβάνεται μία σειρά από προβλήματα, που μπορεί να αντιμετωπίσει ο ορθοπεδικός χειρουργός:
- Κατάγματα διάφυσης μακρών οστών (βραχιόνιο, μηριαίο, κνήμη)
- Περιτροχαντήρια κατάγματα μηριαίου
- Κατάγματα κάτω πέρατος μηριαίου (ανάστροφος ήλος)
- Συνδυασμένα κατάγματα – κατάγματα κάτω πέρατος κνήμης
- Ανοικτά κατάγματα μακρών οστών (βαθμών Ι ως ΙΙΙb, σύμφωνα με την κατάταξη Gustilo-Anderson)
- Παθολογικά ή επαπειλούμενα κατάγματα
- Άσηπτες ψευδαρθρώσεις μακρών οστών
- Οστεοτομίες και επιμηκύνσεις μακρών οστών
- Αρθροδέσεις γόνατος και ποδοκνημικής
Εντούτοις, θα πρέπει να αναφερθούμε και σε περιπτώσεις, οι οποίες αποτελούν απόλυτες αντενδείξεις για τη διενέργεια ενδομυελικής ήλωσης, όπως:
- Συνυπάρχουσες πνευμονικές θλάσεις (όπως συχνά συμβαίνει σε πολυκαταγματίες)
- Ανοικτά κατάγματα βαθμού ΙΙΙc
- Σηπτικές ψευδαρθρώσεις
- Ψευδαρθρώσεις βραχιονίου
- Ανοικτές επιφυσιακές πλάκες
- Ενεργή λοίμωξη
- Διαταραχές αιμάτωσης
Στον αντίποδα, θα πρέπει να αναφερθούμε στην αναγκαστική χρήση ακτινοσκόπησης για τη διενέργεια της ενδομυελικής ήλωσης και στην έκθεση του προσωπικού της χειρουργικής αίθουσας σε ακτινοβολία, αν και με τη χρήση των σύγχρονων C-arm και των προστατευτικών ενδυμάτων, έχει μειωθεί σημαντικά, σε επίπεδα ασφαλή για τον ανθρώπινο οργανισμό. Στο μέλλον, είναι σίγουρο ότι η τεχνική της ενδομυελικής ήλωσης θα μπορέσει να δώσει αξιόπιστες λύσεις σε ακόμα περισσότερα προβλήματα, που έχει να αντιμετωπίσει ο ορθοπεδικός χειρουργός, με γνώμονα πάντα την πρώιμη κινητοποίηση, την ταχύτερη λειτουργική αποκατάσταση και τη μικρότερη νοσηρότητα του ασθενούς.